Przewlekłe samoistne zespoły bólowe
odbytu i odbytnicy
Samoistne zespoły bólowe odbytu i odbytnicy są grupą dolegliwości połączonych
z uczuciem dyskomfortu w okolicy odbytu i nierzadko zaburzeniami oddawania
stolca pod postacią zaparć lub częstego parcia na stolec. Samoistne zespoły
bólowe są około dwukrotnie częściej rozpoznawane u kobiet. Wiek chorych
waha się od 10 do 60 lat, najwięcej przypadków występuje w przedziale
wiekowym 20-45 lat. W ostatnich latach częstość rozpoznawania tych schorzeń
znacznie wzrosła. Jeden z najważniejszych i zarazem najtrudniejszych problemów
związanych z samoistnymi zespołami bólowymi odbytnicy to postawienie przez
lekarza właściwego rozpoznania. Przed postawieniem diagnozy należy wykluczyć
wszystkie inne możliwe przyczyny dolegliwości, przede wszystkim choroby
nowotworowe.
Podłożem bólów odbytnicy i okolicy odbytu mogą być:
1. Choroby nowotworowe (guzy niezłośliwe nerwów, mięśni, kości; guzy złośliwe:
zarówno pierwotne, jaki i nawrotowe oraz przerzuty nowotworowe)
2. Inne przyczyny organiczne (ropień, przetoka, choroba Crohna, wrzodziejące
zapalenie jelita grubego, zapalenie popromienne, infekcyjne zapalenie
odbytu, zapalenie gruczołu krokowego, zapalenie macicy, ropień jajowodu,
endometrioza, ciąża pozamaciczna, zapalenie wyrostka robaczkowego)
3. Przyczyny związane ze zmianą topografii miednicy (niecałkowite wypadanie
odbytu lub odbytnicy, skręcenie jajnika, szczelina odbytu, wypadanie krocza,
przebyte operacje w obrębie miednicy)
4. Przyczyny ortopedyczne (uraz kości guzicznej, zmiany w rdzeniu na skutek
zwyrodnienia odcinka lędźwiowo-krzyżowego, guzy wywodzące się z kości)
5. Przyczyny neurologiczne (stwardnienie rozsiane, zwyrodniające zapalenie
nerwów obwodowych)
Do samoistnych zespołów bólowych odbytnicy zaliczamy:
- Zespół dźwigaczy odbytu (levator ani syndrome)
- Kokcygodynie (coccygodynia)
- Napadowe bóle odbytu (proctalgia fugax)
Zespół dźwigaczy odbytu (levator ani syndrome) - ponad 70% pacjentów stanowią
kobiety. Zespół objawia się bólem, dużym napięciem i uczuciem dyskomfortu
w okolicy odbytu, krzyża i kości guzicznej, charakterystyczne jest uczucie
rozpierania - "piłki w odbytnicy". Niekiedy ból obejmuje także
pośladki oraz uda i jest głównym powodem zgłoszenia się do lekarza. Dla
tego zespołu charakterystyczny jest ból przewlekły i nasilający się w
pozycji siedzącej. Ponadto mogą występować zaparcia oraz czynnościowe
nietrzymanie stolca. Dolegliwości w zespole dźwigaczy odbytu powstają
w wyniku skurczu mięśnia dźwigacza odbytu. U wielu pacjentów nasilenie
dolegliwości występuje w sytuacjach stresowych. Czynnikami usposabiającymi
są: siedzący tryb życia, częsta i długotrwała jazda samochodem, przebyte
urazy (w tym porody !!!), przebyte operacje w obrębie miednicy. Leczenie
tego zespołu polega na mobilizacji kości ogonowej (wykonuje ją doświadczony
terapeuta manualny),relaksację mięśni dna miednicy i przepony miednicznej,
gimnastykę mięśni miednicy oraz masaże.
Kokcygodynią (coccygodynia) nazywamy zespół bólowy występujący w okolicy
kości ogonowej. Bóle mają charakter przewlekły, występują w pozycji stojącej
lub siedzącej. Często są skojarzone z rwa kulszową. W ponad 75% wszystkich
przypadków kokcygodynii pacjentami są kobiety, najczęściej w wieku pomiędzy
20-45 rokiem życia. W większości przypadków objawy kokcygodynii są wynikiem
pourazowego uszkodzenia kości ogonowej (w tym po urazie porodowym). Samoistna
kokcygodynia bywa uważana za chorobę psychosomatyczną,jako efekt zwiększonego
napięcia w obrębie miednicy, często występuje u pacjentów z depresją.
U wielu chorych stwierdza się nadmierna ruchomość kości ogonowej lub przeciwnie
zablokowanie ruchomości, zwichnięcie lub nadmierny rozwój jej tkanki chrzęstno-kostnej.
Czynnikami usposabiającymi do tych zmian jest siedzący tryb życia, przewlekły
stres, zwiększone napięcie mięśni dna miednicy, ciąża, porody. Leczenie
kokcygodynii czynnościowej jak przy zespole dźwigaczy odbytu .W przypadku
złamań kości ogonowej tylko operacyjne. Gdy nie istnieją przeciwwskazania
można również stosować:
1. Terapię punktów spustowych,
2. Fizykoterapię (ćwiczenia, masaże kości ogonowej i mięśni miednicy)
3. Kąpiele jodowo-solankowe
4. Stosowanie środków zmiękczających stolec
5. Mobilizację przepony miednicznej,
6. Ćwiczenia wyrównujące napięcie mięśni dna miednicy.
Napadowy ból odbytu (proctalgia fugax) charakteryzuje się epizodami nagłego
ostrego bólu w okolicy odbytu, trwającego od kilku sekund do kilku minut,
częściej pojawiającymi się w nocy. Ulgę w bólu przynosi często zgięcie
kończyn w stawach biodrowych. Epizody powtarzają się w nierównych odstępach
czasowych, przerwy pomiędzy atakami mogą wynosić od kilku godzin do kilku
miesięcy. Pacjenci z proctalgia fugax zazwyczaj nie maja zaburzeń czynnościowych
jelit, chociaż istnieje grupa chorych, u których występują zaparcia. Zespół
dotyczy 8-14% populacji i częściej występuje u mężczyzn, zgłasza we wczesnej
młodości i ustępuje samoistnie w średnim wieku. Etiologia zespołu pozostaje
nieznana. Czynnikiem usposabiającym do wystąpienia bólu jest stres. Leczenie
napadowych bólów odbytu jest z reguły zachowawcze.
|